Opslagverhoging onterecht, bank verplicht tot terugbetalen

Ondernemers worden geregeld geconfronteerd met opslagverhogingen op hun leningen. Banken hebben de bevoegdheid om de opslagen te verhogen meestal opgenomen in de kredietdocumentatie. Dat gaat ook wel eens mis. Gebruikte formuleringen kunnen soms op meerdere manieren worden geïnterpreteerd, wat bij beide partijen kan leiden tot tegenstrijdige of onduidelijke verwachtingen. In deze gevallen moet de rechter soms duidelijkheid verschaffen.

Martijn Bonefaas, advocaat Financieel Recht, Insolventie & herstructurering en Partner bij onze juridische partner Van Diepen Van der Kroef Advocaten, licht twee interessante arresten hierover toe.

Blosh vs ING Bank

Op 30 januari 2018 heeft het Gerechtshof Amsterdam een arrest gewezen over opslagverhoging bij een Euribor-lening van Blosh. Deze onderneming houdt zich bezig met mode en heeft in 2010 een offerte aan ING Bank gevraagd voor een lening voor de aankoop van een bedrijfspand.

ING Bank heeft de opslag op 1 september 2014 verhoogd van 1,70% naar 3,40%. Hiertegen heeft Blosh bezwaar gemaakt. Zij hebben aangevoerd dat een vaste opslag van 1,70% is overeengekomen. Omdat ING Bank niet aan het bezwaar tegemoet is gekomen, is Blosh een procedure gestart om ING Bank de verhoogde opslagen te laten terugbetalen.

In de offerte van ING Bank uit 2010 staat:

“Rente: 3-maands EURIBOR, thans zijnde 0,64% per jaar, met een opslag van 1,70% op jaarbasis (…)

Bij dit contract is een specimen van het betreffende contract bijgevoegd. Op de achterzijde zijn de algemene voorwaarden weergegeven, welke van toepassing zijn op de betreffende leningsoort, mits hiervan in deze offerte niet wordt afgeweken.”

Eerder dat jaar waren de Blosh-vennootschappen al een lening met ING Bank aangegaan waarin staat:

“Gedurende de eerste rentevaste periode van 3 maanden bedraagt het rentepercentage het op de dag van effectuering van deze overeenkomst geldende 3-maands EURIBOR, verhoogd met een opslag van 1,70% per jaar. Na iedere periode van 3 maanden zal het rentepercentage worden herzien en worden vastgesteld op het op de vervaldag geldende 3-maands EURIBOR, verhoogd met een opslag van 1,70% per jaar.

…

Artikel 4 van de Algemene Voorwaarden Bedrijfshypotheek aan de ommezijde is ter zake het door de bank gebruik maken van het recht om het rentepercentage te wijzigen alleen van toepassing indien de bank gebruik maakt van het recht om het onderdeel opslagpercentage te wijzigen.”

In de Algemene Voorwaarden staat onder meer:

“4. Indien de bank van zijn recht om het rentepercentage en/of de voorwaarden van deze overeenkomst te wijzigen, gebruik maakt, dient de bank hiervan ten minste twee weken voor afloop van de desbetreffende termijn kennis te geven aan cliënt. Indien het voorstel tot rentewijziging en/of wijziging der voorwaarden door cliënt niet wordt aanvaard, zal het restant van het geleende bedrag met rente en/of kosten op de datum, waarop de rente en/of de voorwaarden gewijzigd kunnen worden, dienen te worden afgelost, zonder dat een vergoeding wegens voortijdige aflossing verschuldigd is.”

Het oordeel van de Rechtbank Amsterdam (ECLI: NL:RBAMS:2016:1904, 20 april 2016)

• Beide partijen hebben een andere mening over de vraag of ING Bank de opslag van 1,70% eenzijdig mag wijzigen.
• Het is niet genoeg om alleen naar de taalkundige betekenis van de tekst te kijken. Er moet ook worden gekeken welke betekenis de partijen aan de tekst geven en wat ze van elkaar mogen verwachten (Haviltex-maatstaf, bron: Wikipedia, https://nl.wikipedia.org/wiki/Haviltex ).
• In de kredietdocumentatie staat niet letterlijk opgenomen dat ING Bank bevoegd is om de opslag te wijzigen. De bevoegdheid om het rentepercentage te wijzigen is wel vastgelegd.
• Het risico dat de betaalde rente niet meer in verhouding staat tot de kosten van de bank om het krediet aan te bieden, wordt door de rechtbank als niet per definitie onredelijk beoordeeld.
• ING Bank mag er niet vanuit gaan dat Blosh weet dat een EURIBOR-financiering altijd gepaard gaat met de bevoegdheid van de bank om de opslag eenzijdig te wijzigen, alleen omdat ze bij een andere bank een soortgelijke lening hebben waarin deze voorwaarde wel letterlijk benoemd staat.

De conclusies van de Rechtbank Amsterdam:

• Het opslagpercentage van 1,70% moet als een vast percentage worden beschouwd.
• Het opslagpercentage kan niet eenzijdig door ING Bank worden gewijzigd.
• ING Bank moet de ten onrechte doorgevoerde opslagverhoging terugbetalen.

In hoger beroep probeerde ING Bank de uitspraak van de Rechtbank Amsterdam te laten vernietigen. Met als hoofdargument dat met Blosh is overeengekomen dat ING Bank de opslag eenzijdig kan verhogen als haar kosten en rendement daartoe aanleiding geven. Daarnaast voerde ING Bank aan dat het recht om de renteopslag te wijzigen gebruikelijk is, bij het commerciële doel van de overeenkomst past en redelijk is.

Het oordeel van het Gerechtshof Amsterdam (ECLI:NL:GHAMS:2018:293, 30 januari 2018):

• De partijen hebben niet onderhandeld over de inhoud van de overeenkomst.
• De kredietdocumentatie bestaat uit grotendeels standaard documentatie, opgesteld door ING Bank om te worden gebruikt bij soortgelijke kredietovereenkomsten.
• De gebruikte formuleringen geven aanleiding voor de uiteenlopende verwachtingen die partijen over en weer van elkaar hebben.
• De enige mogelijke letterlijke uitleg van de bewoordingen is dat de opnieuw vastgestelde rente steeds wordt verhoogd met een opslag van 1,70%. Dat pleit voor het standpunt dat een vaste opslag is overeengekomen.
• Dat wordt niet anders door de verwijzing naar artikel 4 van de Algemene Voorwaarden.
• Blosh mag op de bewoordingen uit de overeenkomst vertrouwen en hoeft niet te begrijpen dat ING Bank ook wanneer dat niet letterlijk vermeld wordt, het recht heeft om eenzijdig de opslag te verhogen.

De conclusie luidt ook hier dat ING Bank niet bevoegd is om de opslag te verhogen. ING Bank had de mogelijkheid tot eenzijdige opslagverhoging duidelijker in de kredietdocumentatie moeten opnemen.

Rechtbank Midden-Nederland (ECLI:NL:RBMNE:2017:3780, 19 juli 2017)

Zelfs al staat de mogelijkheid tot opslagverhoging wel goed in de kredietdocumentatie, dan nog komt de bank daar niet altijd mee weg. Dit blijkt uit een interessant tussenvonnis over opslagverhogingen, gewezen door de Rechtbank Midden-Nederland.

In dit geval had De Volksbank (voorheen SNS Bank) wel de mogelijkheid tot opslagverhogingen opgenomen in de kredietdocumentatie. Daar was geen discussie over. De ondernemer werd geconfronteerd met opslagverhogingen en voerde in de procedure aan dat SNS Bank misbruik maakt van haar contractuele bevoegdheid om de opslagen te verhogen, omdat de financieringskosten van SNS Bank niet zijn gestegen en zij de opslagverhogingen gebruikte om haar rentewinst te vergroten.

De rechtbank zag aanwijzingen voor de juistheid van de stelling van SNS Bank dat haar kosten zijn toegenomen, maar niet voldoende om aan te nemen dat zij op goede gronden en met de juiste percentages de opslagen heeft verhoogd.

Daarop verzocht de rechtbank aan SNS Bank om over te gaan tot het verschaffen van gedetailleerd en onderbouwd inzicht in de bestanddelen en de daarop gebaseerde berekeningen die hebben geleid tot de twee opslagverhogingen. Vanwege de procedure werd SNS Bank daartoe ook verplicht omdat op haar een verzwaarde stelplicht rust.

Wat kunnen we leren van deze zaken?

Is het onduidelijk of een mogelijkheid tot opslagverhoging is overeengekomen bij uw lening? Dan kunt u als ondernemer in bepaalde gevallen met succes terugbetaling vragen.

Is de mogelijkheid tot opslagverhoging wel duidelijk overeengekomen en wenst de bank daarvan gebruik te maken? Dan dient de bank gedetailleerd en onderbouwd inzicht te verschaffen in de bestanddelen en berekeningen, zodat u kunt controleren of de bank op goede gronden en met de juiste percentages de opslag verhoogt. De ervaring leert dat banken hieraan niet altijd voldoen.

Lees het volledige artikel “Opslagverhoging onterecht, bank verplicht tot terugbetalen” van Martijn Bonefaas