Gestapeld financieren

Terwijl het aaneenrijgen van verschillende soorten financieringen – het zogenoemde gestapelde financieren – een grote vlucht neemt, is de kennis hierover bij het MKB en haar adviseurs kennelijk nog onvoldoende . Gezien het grote belang van het MKB voor de Nederlandse economie en de aanhoudende financieringsbehoefte vinden wij het noodzakelijk om zo snel mogelijk helderheid te scheppen voor ondernemers.

Wij doen hierbij een eerste aanzet om het MKB en haar adviseurs inzicht te bieden bij het vinden van de meest passende combinatie van vormen van financieringen.

Wat is gestapeld financieren eigenlijk?

U maakt waarschijnlijk al gebruik van gestapelde financiering. Het is immers niets anders dan het combineren van het bekende bankkrediet met andere vormen zoals financial of operational lease, lenen bij bekenden, kapitaal aantrekken van een informal investor of de nieuwste vorm, crowdfunding.

Hoe is de behoefte aan gestapeld financieren ontstaan?

Tot vrij recent was meestal de bank de meest aangewezen partij om vreemd vermogen te verstrekken. Als een onderneming voldoende gekapitaliseerd was (voldoende eigen vermogen bezat) en/of er was voldoende vertrouwen in toekomstige cash-flows, dan wilden de grootbanken graag meedoen in de financiering. Zeker als u zich daarnaast nog hebt verbonden met zekerheden, liefst ook in privé.

Anno 2017 lijkt dit al weer ver achter ons. Hoewel er geen sprake zal zijn van onwil, is het een gegeven dat de groei van de zakelijke kredietverlening de investeringen van bedrijven niet bijhoudt .

Ingegeven door de kredietcrisis zijn de regels ten aanzien van het eigen vermogen en het aan te houden kapitaal voor banken door de ECB immers aanzienlijk verscherpt. Mede hierdoor leidt zelfs de ongekend lage rente momenteel niet tot aanmerkelijk hogere kredietverlening door banken.

Hierdoor moet het bedrijfsleven – en dus ook het MKB – meer alternatieve financieringsbronnen vinden dan voorheen om haar ambities te kunnen blijven realiseren.

Welke soorten financiering kennen we?

We kunnen op hoofdlijnen twee soorten financiering onderscheiden, met hun eigen inherente risico en daaraan gekoppelde verwachte rendement. Risico en rendement dienen immers hand in hand te gaan. Dit weten we vanuit de beleggingstheorie. De hoofdvormen zijn:
1 Eigen Vermogen (b.v. aandelenkapitaal) en
2 Vreemd Vermogen (b.v. een obligatielening, een achtergestelde lening of rekening courantkrediet). Een heldere uitleg over alle vormen van financiering is te vinden op www.nationalefinancieringswijzer.nl. Overigens lopen ook in die toelichting enkele begrippen over ‘eigen’ en ‘vreemd’ vermogen door elkaar. Het blijft dus opletten!

Binnen de hoofdgroepen van financiering zijn diverse soorten eigen en vreemd vermogen te onderscheiden, elk passend bij een verschillende kapitaalbehoeftes (looptijd financiering, vaste of variabele rente) en / of een ander bestedingsdoel.

Welke financiering past het beste bij de ambities van de onderneming?

Elke financieringsvorm heeft haar eigen specifieke kenmerken, de karaktereigenschappen. Deze eigenschappen worden in dit artikel beschreven vanuit het perspectief van de ondernemer. Voor deze ondernemer is de behoefte aan nieuw geld om zijn ambities te kunnen realiseren evident. Maar welke vorm past het best bij die ambities en wat ‘levert hij daarvoor in’? Er is immers sprake van een prijs in de vorm van dividend of rente, er is sprake van mogelijk aanvullende voorwaarden (het stellen van zogenoemde ‘zekerheden’) en wellicht wordt een deel van het eigendom (en ook de zeggenschap?) overgedragen aan de geldschieter.

In de praktijk zien we dat vele mogelijk combinaties voorkomen. Met name de relatie tussen de prijs voor het kapitaal, de hier tegenover te stellen zekerheden en het doel van het aan te trekken kapitaal zijn in de financieringsconstructie onlosmakelijk met elkaar verbonden.

Kortom: alle combinaties zijn denkbaar en mogelijk. Afhankelijk van de prijs en / of de zekerheden die de ondernemer wil stellen, kan een combinatie meer of minder interessant zijn.

Wij stellen ons voor dat – conform het eerder aangehaalde artikel van Rauwerda, Van Teeffelen en De Graaf – een matrix hierop een passend antwoord kan geven. Gezien het aantal dimensies zouden wij hiervan een driedimensionaal model maken: een kubus dus. Hierin kan de optimale financieringsmix worden geplot, mits voorafgaand het doel van de financiering en de bedrijfsanalyse antwoord geven op de mogelijke combinaties.

Vervolgens kan worden bepaald of de relaties tussen financieringsdoel, de prijs en voorwaarden met elkaar in evenwicht zijn. Een hoge prijs of strakke voorwaarden bij een laag risico zijn niet of minder passend. Een korte financiering voor een bedrijfsmiddel met een lange (economische) levensduur, is eveneens niet of minder passend. Een centrale positie in de kubus vertegenwoordigt dan een ‘optimaal’ gebalanceerde positie. Juist dit evenwicht in doel, voorwaarden en prijs is van groot belang om de onderneming ook in de toekomst rendabel te kunnen blijven financieren. Op dit punt gaat het momenteel nog niet goed in financieringsland. Hoewel de rol van banken dus kleiner wordt, is het vragen van zekerheden door banken nog niet wezenlijk veranderd . Bij een verondersteld gelijk risico van de vragende partij, de onderneming betekent dit dat de overige ‘nieuwe’ geldverstrekkers meer risico lopen en dus een andere prijs zouden moeten vragen. De vraag is of dit momenteel al het geval is. Vooral door de lage rentevergoeding op spaargeld lijken investeerders (feitelijk verstrekkers van vreemd vermogen) bereid om ongedekt uit te lenen tegen vergoedingen die mogelijk te laag zijn in relatie tot het gelopen risico. Vanuit ondernemersperspectief dus een KANS om voor financiering zonder zekerheden (ongedekte funding) ook andere bronnen dan de bank aan te boren.

Door de informatie a-symetrie tussen bijvoorbeeld de financiële instellingen en relatief beperkte informatie bij de crowdfunder zal het MKB moeten waken voor het te opportunistisch gebruik maken van dit kanaal, waardoor de beschikbaarheid op langere termijn in gevaar kan komen.

Conclusie

1. Het aandeel van banken in de totale kredietverlening daalt. Banken zullen hierdoor hun positie in het verkrijgen van zekerheden deels moeten opgeven ten faveure van alternatieve financiers, zoals crowdfund platformen. Zij moeten op hun beurt zich rekenschap geven van de informatieachterstand ten opzichte van de klassieke bankier.
2. Bij sommige financieringsvormen vervagen de begrippen eigen vermogen en vreemd vermogen. Let goed op wat hier de risico’s van kunnen zijn!
   Het is van essentieel belang om de financieringsbehoefte van de onderneming, zowel in financieringsdoel, gewenst type op de balans als prijs versus risico goed in kaart te brengen. Hoe beter deze inventarisatie, hoe duurzamer de alternatieve financieringsbronnen kunnen blijken.
3. Let wel op dat de mogelijke gebrekkige transparantie vanuit de geldvragers kan leiden tot een vroegtijdig einde van de alternatieve financieringsbronnen. Dit is voor geen enkele partij een gunstige uitkomst. Wij hopen derhalve dat ondernemers en hun adviseurs zich terdege op de nieuwe informatievraag voorbereiden.
4. Risico en Rendement gaan hand in hand. Geef dus als ondernemer ook niet meer zekerheden dan noodzakelijk, om in de toekomst nog voldoende ruimte te hebben voor uitbreiding van financiering.

Auteurs: drs. Gerrit Tijdeman RC, partner bij CFO Capabel, voorheen werkzaam bij o.a. Rabobank, Vodafone en CSU, Mark van Mensvoort MBA, crowdfund coach Collin Crowdfund, drs. Thijs Moons RA, partner bij CFO Capabel, voorheen werkzaam bij Rabobank en EY Accountants